KUMTESE E MBAJTUR NE SESIONIN SHKENCOR KUSHTUAR DIJETARIT HASAN TAHSINI.

KUMTESE E MBAJTUR NE SESIONIN SHKENCOR KUSHTUAR DIJETARIT HASAN TAHSINI.


Per figuren e Hoxhe Hasan Tahsinit kane dhene vleresimet e tyre shumestudiues,bashkekohes te tij dhe te mevonshem.Me i spikaturi nga tegjithe me duket potretizimi qe i ben figures se tij,poeti i shquar turkAbdylhak Hamit ne poezine "Elegji per Hoxhe Hasan Tahsinin",te botuarne revisten "Hafta"("java")ne te cilen shprehet:
"Ishte trupezim i esences se tijshpirterore,
thesar i diturise se thelle,
miniere e urtesise,ndofta nje bote diturish,
ishte filozof,letrar e poet".
I pare ne kendveshtrimin si poet,s'mund te besh kategorizime te plotashkencore shkencore per krijimtarine e tij poetike,kur poezite e tij qekemi ne duar jane nje pjese fare e vogel nga krijimtaria e tijpoetike,megjithate,edhe ato pak poezi qe disponojme,jane te mjaftueshmeper te thene se ne poezite e tij jane kudo te pranishme mendimetfilozofike.E kjo filozofi e vargjeve te tij eshte sa fetare aq edheshkencore.Ipare ne kete aspekt Hoxhe Hasan Tahsin i ngjan atyreshkencetareve kozmonaut,qe posa shkelen ne hene,para se gjithash,iufalen zotit.E kjo,s'ka si te ndodhe ndryshe,me ate kapacitet te rralleintelektual,me ato njohuri te thella ne fushen eastronomise,matematikes,gjeologjise,paleontologjise,kimiseorganike...Ai s'kish si t'i veconte ato qe i kishte teharmonizuara:Ndjesite e shpirtit te misheruara ne fene e tij dhebagazhin e pafund te njohurive te mendjes te tij te rralle.Ne poezine etij"Mbi tabelen astronomike"njohurite shkencore,perfundimet ne te cilatai arrin pas studimesh te gjata,jepen me pathos te konkretizuara nefigura artistike,te cilat i bejne ato me te kuptueshme dhe me teqendrueshme tek ai qe i lexon.Ilustroj mendimet tek vargjet e kesajpoezie:

"Ne pasqyren e boterave eshte kjo pikture e bukur,
nje kopje e hijshme e vepres se me te miritkrijues,
ne kupolen e kalter me gjithfare ngjyrashte bukura
stolisur jane yjet e qiellit,
burim gazmendi,per ata qe i stolisin".

Ne keto vargje,filozofi i shquar mahnitet me rregullsine eplaneteve,yjeve,galaktikave,te cilat ai i quan veper e krijuesitsuprem,Allahut te madherueshem,te cilin ai e adhuron deri neperkushtim.Por filozofia e thelle fetare me te cilin ai pranonperendine,argumenti faktik qe Hoxha Hasan Tahsini i benplotfuqishmerise se perendise,eshte e pakuptueshme per mjedisin qe errethon,eshte e pakuptueshme per ata besimtare injorante te pajisur meate sistem njohurishe te prapambetura mesjetare.Ky hendek i thelle kulture midis atij dhe mjedisit injorant u be shkakta quajne te pafe,Tahsin"kaurrin",ta denigrojne moralisht dhe ekonomikisht.Kete drame te jetes se tij ai me ironi therrese e shprehne vargjet:
"me thane "i pafe"u thashe "fetare"M'u desh me nje genjeshterT'i pergjigjesha nje genjeshtre tjeter"

Ne nje poezi tjeter te titulluar"Une dhe shpirti" te prek qetesiaplatonike me te cilin ai pret ardhjen e fundit te pashmangshem.Eshteformimi i persosur fetar qe i jep force te mos pranoje fatalitetin evdekjes,por ta quaj ate"mergim".Eshte arti i perdorur prej tij ne ketovargje,figuracioni qe ai perdor qe arrin te trasmetoj tek lexuesi seajo qe na pret...."kalimi nga nje gjendje ne nje gjendje tjeter eshtevazhdimsi,eshte nje kalim ne nje gjendje me te persosur te qeniessone,ndaj dhe ai s'meson te nxise cilindo te pergatitet per ketekalim.Keto poeti i shpreh ne vargjet:"Shpezi i shpirtit tim kerkon te ndahetnga banesa e paqendrueshme,Kafazi eshte i vjeter,nuk i mjaftyon me ky trup,Priret kah qenia e vetmise,Kerkon jeten e ameshueme,Me se fundi mergohet nga petka e vjeteruare trupit,Pasi deshira e fundit eshte qe te bashkohetme zotin,Kerkon te lartesohet ne boten ku e kakthesen.Mengjes e mbremje po me ngushtohethallka e jetes,Sherimi me i shpejte eshte:"shpejto te pendohesh para sa te vdesesh".Forma e nderthurjes se vargjeve ne poezine e Hoxhe Hasan Tahsinit eshtee larmishme.Diku mediton,diku dialogon me lexuesit.Kete te fundit ai eben edhe ne vargjet kur tenton te gjeje kuptimin e jetes,te kesajjete "qe eshte si nje cast".Ne keto raste me finese ai vetem hedhmendimet e argumentuara dhe per vertetesine e tyre le te gjykoj vetelexuesi me te cilin ai dialogon ne keto vargje:"E fshehta e ardhjes ne bote po te jetefitimi i njohurise,Sherbimi me i persosur po te jeteper te menduar e kujtuar krijuesin,per tu kthyer teper duhet te ngutesh,ne kete udhetim,gjatesia e kohes a krahasohet me jeten enjeriut?"Po ne kete poezi,ne disa rrethana me poshte,ai paraqitet si psikolog ithelle i shpirtit te njeriut,si njohes i "luftes",i kontradiktave qeshperthejne ne ndergjegjen e secilit individ.ja si e shpreh ai kete:"A s'eshte ndergjegja qe flet e qeshkruan ketro fjale,e qe pjek veprime shume te kunderta?Vete pyet,vete pergjigjet,vete padit..."Ne keto shkrime te Hoxhe Hasan Tahsinit tentuam te veme ne pah disavecori qe vihen re ne ato pak vargje te tij qe disponojme.Shpresojme qe ne te ardhmen studjuesit te kene me teper lende per testudiuar me mire artin e tij poetik.Duke ditur sa e madhe ishte zemrene tij dashuria per dheun meme,per ghuhen amtare s'ka se si ai te mos ikete shprehur keto ndjenja sublime ne poezi.Per studjuesit e artit te tij poetik po me kaq interes sa vjershat etij jane edhe kronogramet me permbajtje te thelle e me nivel te larteartistik si dhe pjesen elokuente ne prozen qe ai shkruante.Gjithashtu,duke ditur sa ndikonte,sa u eshte imponuar kultura,dijet etij bashkohesve e shoh me interes te studiohet ne c'permasa ka ndikuarne poezine filozofike te poetit tone te madh Naim Frasheri,me te cilineshte takuar ne Sarande.

Botuar ne gazeten "Cameria" te dates 26.11.1993 faqe 3,4.

Marre nga libri"Cameria sfide pro paqes" te KADRI LUTFI ALI.